بوی بد دهان؛ علل و راه های درمان آن - مجله عکس

بدبویی دهان یا هالیتوزیس چیست؟

به گزارش خبرنگاران، بَدبویی دَهان یا هالیتوزیس به انتشار بوی بد هنگام تنفس، حرف زدن و یا بازدم گفته می گردد. تحقیقات علمی نشان می دهد که بازدم انسان در شرایط عادی بدون بو است؛ اما بنا بر دلایل مختلف این بازدم ممکن است بد بو گردد. این بوی بد ممکن است از دستگاه تنفسی و یا حفره دهان پدید بیاید و یا به دلیل غذا هایی باشد که می خوریم. البته باید توجه داشت که بدبویی دهان یا هالیتوزیس به خودی خود یک بیماری به شمار نمی رود؛ بلکه می تواند نشانه ای برای وجود یک بیماری در فرد باشد.

با این همه هالیتوزیس می تواند پیامد های منفی همانند خجالت زدگی، اضطراب و در نهایت انزاوای اجتماعی را در پی داشته باشد. نکته جالب توجه در خصوص هالیتوزیس این است که طبق آمار های رسمی حدود 25 درصد مردم دنیا با این مشکل دست و پنجه نرم می نمایند و به عبارت دیگر از هر 4 نفر یک نفر درگیر بوی بد دهان است. بدین ترتیب می توان گفت که هالیتوزیس مسئله ای شایع در سراسر دنیا است.

دلیل بوی بد دهان چیست؟

همان طور که اشاره شد، بوی بد دهان می تواند دلایل مختلفی مانند سن افراد تا بیماری ها گوناگون داشته باشد. در پژوهشی که در سال 1385 در کشومان انجام شد، سه گروه عامل اصلی برای بوی بد دهان معرفی گردید که هریک از این گرو ه ها شامل چندین دلیل برای این امر بود. این دلایل عبارت اند از:

الف) بوی بد دهان به دلیل مسائل موضعی

این گروه از دلایل به سبب فاکتور های پاتولوژیک موضعی رخ می دهد که عبارت اند از:

1. اختلالات حفره دهان

از جمله این اختلالات می توان موارد ذیر را برشمرد:

بهداشت ضعیف دهان: به جای مانده های غذا در دهان و ترکیب آن ها با عوامل میکروبی می تواند به ایجاد بوی بد دهان منجر گردد.

التهاب لثه ها: التهاب لثه خصوصاً اگر همراه با خوریزی باشد، می تواند به بوی بد دهان منجر گردد.

جرم و رسوبات دندان: این رسوبات در ترکیب با باکتری ها می تواند بوی بدی در دهان ایجاد کند.

وجود دندان های پوسیده و ریشه های به جای مانده

تومور های بدخیم حفره دهان: همواره همراه با این ضایعات کوچک بوی بدی در دهان شکل می گیرد.

تنفس دهانی: برخی از افراد به دلیل تنفس دهانی دارای دهانی خشک هستند که این امر به بوی بد دهان منجر می گردد.

2. بیماری سینوس فکی

سینوزی مزمن: سینوزیت مزمن باعث می گردد که ترشح دائمی چرکی در بینی ایجاد گردد که این ترشح می تواند سبب ایجاد بوی بد دهان گردد.

3. بیماری های بینی

از جمله این بیماری ها می توان موارد ذیل را برشمرد:

پولیپ های حفره بینی: این بیماری نیز سبب ایجاد ترشحات چرکی می گردد که عاملی برای ایجاد بوی بد در دهان هستند.

سیفیلیس بینی: این بیماری نیز سبب ایجاد ترشحات در بینی می گردد که در پی خشک شدن آن ها بوی بدی در دهان شکل می گیرد.

سل بینی: این بیماری سبب خونریزی و ایجاد عفونت و در نهایت ایجاد بوی بد در دهان می نماید.

اجسام خارجی در بینی: معمولا مشاهده می گردد اجسام بسیار کوچکی همانند سنگ ریزه که در بینی بچه ها فرو می رود، می تواند سبب بوی بد دهان شوند.

4. بیماری های حلق

اغلب بیماری های مربوط به حلق نیز سبب می شوند تا بوی بدی در دهان ایجاد گردد.

ب) بوی بد دهان به دلیل مسائل سیستمیک

این گروه از دلایل به سبب فاکتور های پاتولوژیک سیستمیک رخ می دهد که عبارت اند از:

1. بیماری های دستگاه تنفسی تحتانی

از جمله این بیماری ها می توان موارد ذیل را برشمرد:

آبسه ریه: این بیماری معمولا با دفع مقادیر زیادی خلط متعفن همراه است که سبب بد بو شدن دهان می گردد.

سل ریوی: این بیماری می تواند باعث بدبویی هوای تنفسی گردد.

سرطان ریه: این بیماری هم سبب بد بون شدن هوای تنفسی می گردد.

2. اختلالات دستگاه گوارشی

از جمله این اختلالات می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

سوء هاضمه: این مشکل می تواند به راحتی سبب ایجاد بوی بد دهان گردد.

زخم معده: این بیماری نیز سبب بوی بد دهان می گردد.

3. بیماری های خونی

در بسیاری از بیماری های خونی همانند لوسمی و هموفیلی به دلیل تجزیه خون ناشی از خونریزی در حفره دهان بوی بد ایجاد می گردد.

ج) دیگر دلایل بوی بد دهان

گاه بوی بد دهان به سبب فاکتور های غیر پاتولوژیک موضعی و سیستمیک است که این دلایل عبارت اند از:

سیگار کشیدن: سیگار کشیدن بوی ناخوشایند دهان را به وجود می آورد. مصرف نمایندگان سیگار و تنباکو بعلاوه به احتمال بیش تر به بیماری لثه که منبع دیگری از بوی بد دهان است، مبتلا می شوند.

رکود بزاقی (بوی دهان صبحگاهی): رکود ترشح بزاق همراه با ذرات غذایی بیش تر مواقع هنگام صبح باعث بوی بد دهان می شوند که به دلیل کاهش ترشح بزاق از غدد بزاقی در طول شب و بعلاوه به دلیل توقف حرکت گونه، زبان و لب هاست.

درمان های نادرست دندانپزشکی: پر کردگی هایی که حاشیه آن ها دارای لبه است، محل مناسبی برای تجمع پلاکت میکروبی و باکتری؛ در نتیجه ایجاد بوی بد دهان است.

بوی بد دهان در اوقات مختلف روز: امروز ثابت شده است که دهان در ساعت مختلف روز و تحت تأثیر عوامل مختلف می تواند دچار شدت و حدت بوی بد گردد که این میزان به میزان جریان بزاق و به جای مانده های غذایی بستگی دارد.

قاعدگی: تعداد باکتری های بزاق در زمان قاعدگی و تخمک گذاری افزایش می یابد و این می تواند به بوی بد دهان منجر گردد.

حاملگی: حاملگی هم می تواند با تأثیرگذاری بر عوامل مختلفی در دهان منجر به ایجاد بوی بد گردد.

یائسگی: این مورد نیز بر شکل گیری بوی بد در دهان تأثیر دارد.

بلوغ: در بچه ها معمولا بوی بد دهان دیده نمی گردد؛ اما با رسیدن به دوران بلوغ و ایجاد تغییراتی در لثه بوی بد دهان نیز ظاهر می گردد.

گرسنگی: تا یکی دو ساعت بعد از صرف غذا معمولاً بوی بدی از دهان خارج نمی گردد؛ اما هنگام گرسنگی دهان بوی بدی می گیرد که دلیل آن فساد شیره پانکراس هنگام گرسنگی است.

داروها: برخی از دارو ها با خشک کردن دهان می توانند به طور مستقیم باعث ایجاد هالیتوزیس شوند. سایر دارو ها در بدن تجزیه می شوند و مواد شیمیایی آزاد می نمایند که در نهایت باعث ایجاد بوی بد دهان می شوند.

بوی بد دهان یا هالیتوزیس را چگونه می توان تشخیص داد؟

منشأ اصلی بیش تر دلایلی که موجب بوی بد دهان می شوند، در دهان وجود دارد؛ پس می توان با رعایت بهداشت دهان و دندان به از بین بردن آن ها یاری کرد. با این حال در برخی موارد بوی بد دهان نشان دهندۀ مسائل جدی تری مانند کتواسیدوز دیابتی (یکی از عوارض حاد دیابت)، نارسایی کلیه یا وجود عفونت است. اگر با وجود رعایت بهداشت دهان و دندان هنوز با مشکل بوی بد دهان روبرو هستید، بهتر است موضوع را با پزشک در میان بگذارید.

دندانپزشکان می توانند با استشمام بوی دهان فرد مشکوک به هالیتوزیس و رتبه بندی این بو اقدامات لازم را در این زمینه انجام بدهند. با این حال ابزار های تشخیصی پیچیده تر و دقیق تری نیز وجود دارند که می توانند به دقت شدت این بو را ارزیابی نمایند و نوع آن را تشخیص بدهند. این ابزار ها عبارت اند از:

1. هالیمتر: این وسیله مقادیر کم گوگرد یا سولفور را نیز شناسایی می نماید.

2. کروماتوگرافی گازی: این تست می تواند سه نوع ترکیبات فرّار سولفور یعنی سولفید هیدروژن، متیل مرکاپتان و دی متیل سولفید را شناسایی کند.

3. تست BANA: این آزمایش می تواند سطوح آنزیم مخصوصی را که با باکتری مولد هالیتوزیس ایجاد می گردد، میزان گیری کند.

4. آزمایش بتا گالاکتوزیدار: سطوح آنزیم بتاگالاکتوزیدار که برخی از باکتری ها نیز حاوی آن هستند؛ نیز می تواند با بوی بد دهان در ارتباط باشد.

درمان های خانگی بوی بد دهان

می توان با استفاده از راهکار هایی ساده بوی بد دهان را بر طرف کرد. این راهکار ها عمدتاً مربوط به سبک زندگی ما و رعایت بیش تر بهداشت فردی است. کارآمدترین این راهکار ها عبارت اند از:

1. مسواک زدن بعد از هر وعده غذایی: حتما بعد از تمام وعده های غذایی با خمیردندان حاوی فلوراید دندان ها را مسواک بزنید (حداقل دو یا سه بار در روز)؛ حتی می توانید یک مسواک برای محل کارتان تهیه کنید تا بتوانید در وعده بین روز هم حتما دهان تان را مسواک بزنید. خمیر دندان هایی که خواص ضدباکتریایی دارند، بوی بد دهان را کاهش می دهند.

2. استفاده از نخ دندان: نخ دندان باعث می گردد ذرات غذا و پلاک های به جا مانده لابه لای دندان ها از بین بروند و بوی بد دهان کم تر گردد.

3. مسواک زدن زبان: زبان شما محل تجمع باکتری هاست؛ بنابراین مسواک زدن زبان می تواند بوی بد دهان را کم کند. افرادی که اصطلاحا زبان شان بار دارد، مثل سیگاری ها یا کسانی که دچار بیماری خشکی دهان هستند، تجمع باکتری ها در زبان شان شدیدتر است و باید از اسکراپر (لایه بردار) زبان برای تمیز کردن زبان شان استفاده نمایند. می توانید از مسواک هایی بهره ببرید که قسمت مخصوص تمیز کردن زبان دارند.

4. تمیز کردن دندان های مصنوعی: اگر از دندان مصنوعی یا پلاک های اصلاح فک و دندان استفاده می کنید یا مجبور به استفاده از گارد های مخصوص دندان هستید، حتما قبل از گذاشتن خوب تمیزشان کنید و بعد از غذا خوردن هم آن ها را خوب بشویید.

5. مانع خشک شدن دهان خود شوید: برای آن که دهان به میزان کافی مرطوب باشد، از سیگار کشیدن اجتناب کنید. به جای خوردن قهوه نوشیدنی های غیرالکلی و الکل که به خشک شدن دهان منجر می شوند، آب بیش تری بنوشید. برای تحریک ترشح بزاق آدامس بدون قند بجوید یا آبنبات های رژیمی بمکید. اگر خشکی دهان تان مزمن یا شدید است، به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. آن ها با دارو یا آماده سازی بزاق مصنوعی به شما یاری خواهند کرد.

6. مرتب مسواک خود را تغییر بدهید: وقتی مسواک تان تغییر حالت داد یا ساییده شد، آن را دور بیندازید. تقریبا هر سه یا چهارماه یک بار مسواک جدیدی بگیرید که مو هایی با زبری ملایم دارد.

7. رژیم غذایی مناسب: همان طور که پیش از این هم گفته شد، مواد غذایی مصرفی شما در ایجاد بوی دهان مؤثر هستند؛ پس اگر می خواهید دهان تان بوی بدی ندهد، از خوردن سیر و پیاز اجتناب کنید. حواس تان باشد خوردن زیاد خوراکی های شیرین هم می تواند با بوی بد دهان مرتبط باشد.

درمان های سنتی برای برطرف بوی بد دهان

1. دانه رازیانه: دانه رازیانه برای تمیز کردن دهان بسیار عالی عمل می نماید و به کنترل بوی بد دهان یاری زیادی می نماید. دانه رازیانه حاوی خواص ضد میکروبی است که با باکتری های درون دهان مبارزه می نماید. یک قاشق سوپ خوری تخم رازیانه را بعد از هر وعده غذایی بردارید و بجوید. بعلاوه می توانید برای خودتان یک فنجان چای رازیانه دم کنید.

2. دانه شنبلیله: دانه شنبلیله در از بین بردن بوی بد دهان بسیار خوب عمل می نماید. نوشیدن چای شنبلیله برای درمان بوی بد دهان بسیار موثر است. یک قاشق چای خوری دانه شنبلیله را در یک فنجون آب جوش بریزید. این چای را روزی یک بار مصرف کنید.

3. جعفری: یکی از روش های پرطرفدار برای از بین بردن بوی بد دهان استفاده از جعفری است. جعفری عطری تازه دارای میزان کلوروفین بالا و خاصیت ضدعفونی نماینده است. در پژوهش هایی (که البته روی انسان ها انجام نشده) تعیین شد، جعفری می تواند به طور مؤثری با ترکیبات بدبوی گوگرد مبارزه کند. برای استفاده از جعفری به منظور از بین بردن بوی بد دهان بعد از صرف هر وعدۀ غذایی میزانی برگ جعفری بجوید. بعلاوه می توانید از مکمل یا دیگر مشتقات جعفری هم بهره ببرید.

4. میخک: میخک برای تمیز و تازه کردن نفس شما عالی عمل می نماید و بعلاوه حاوی خواص ضد باکتری هست که برای خلاص شدن از شر بوی بد دهان مفید است. می توانید چند تکه میخک را بعد از هر وعده غذایی بجوید. شما بعلاوه می توانید از چای میخک بهره ببرید.

5. آب لیمو: محتوای اسیدی در آب لیمو از رشد باکتری در دهان شما جلوگیری می نماید. یک قاشق سوپ خوری آب لیمو را به یک لیوان آب اضافه کنید و دهان خود را با آن تمیز کنید.

6. دارچین: دارچین می تواند شما را از شر بوی بد دهان خلاص کند؛ زیرا حاوی آلدهید سینامیک است. این ترکیب باعث کاهش میزان باکتری ها در دهان می گردد. یک قاشق چای خوری از پودر دارچین را درون یه کاسه آب بجوشانید و میزانی هل به آن اضافه کنید؛ سپس محلول را تصفیه کنید و از آن به عنوان دهان شویه بهره ببرید.

7. سرکه سیب: سرکه سیب یک درمان خانگی عالی برای برطرف بوی بد دهان است که به خاطر تاثیر سرکه در تعادل pH دهان این کارایی را دارد. البته تاثیر سرکه در مقابله با باکتری های موجود در دهان قابل انکار نیست. میزانی سرکه سیب را هر روز صبح با یه لیوان آب مخلوط کنید و در دهان خود نگه دارید تا بوی بد دهان را کنترل کند.

8. چای سبز: یک روش خانگی مفید دیگر به منظور درمان بوی بد دهان نوشیدن چای سبز است. مطالعات حاکی از خاصیت ضدعفونی نمایندگی چای سبز است. این ویژگی به صورت موقت به داشتن نفسی تازه یاری می نماید. نعناع هم اثر مشابهی دارد؛ بنابراین یک فنجان چای نعناع می تواند راهی ایده آل برای داشتن نفسی خوش بو باشد. پیش از رفتن به رخت خواب دو فنجان چای دم کنید و شب تا صبح در یخچال بگذارید. چای خنک تان را در یک قمقمه بریزید و به محل کار ببرید و در طول روز جرعه جرعه آن را بنوشید.

9. آب: تحقیقات نشان می دهد که خشکی دهان گاه باعث ایجاد بوی بد دهان می گردد. بزاق نقش بسیار مهمی در تمیز نگه داشتن و سلامت دهان بر عهده دارد. بزاق که نباشد، باکتری ها آغاز به رشد می نمایند. هنگامی که خواب هستیم، دهان به طور طبیعی خشک می گردد. دلیل بوی بد دهان در صبح هم همین است. با حفظ آب موردنیاز بدن از خشک شدن دهان جلوگیری کنید. نوشیدن آب در طول روز (به جز نوشیدنی های حاوی کافئین یا نوشیدنی های شیرین) به ترشح بزاق یاری می نماید. روزانه دست کم هشت لیوان آب بنوشید.

10. آب نمک: آب نمک pH دهان را خنثی می نماید و بعلاوه شرایط را برای رشد باکتری ها در محیط دهان سخت می نماید. آب نمک خواص ضد میکروبی دارد. یک قاشق چای خوری نمک را به یک لیوان آب ولرم اضافه کنید. این مخلوط را هر روز در دهان خود نگه دارید.