یاداشت ، نسل آینده بی مهری ما به قنات ها را جبران می نماید
به گزارش مجله عکس، شاید باورمان نشود که تا صدسال پیش، بخش قابل توجهی از آب مورد احتیاج تهران به وسیله شبکه ای از قنات ها که عمدتا به وسیله افراد خیر و یا صاحبان سرمایه احداث شده بود تامین می شد. منبع تغذیه این قنات ها، آبرفت مستعد و غنی دامنه البرز بود که با بهره گیری از بستر قنات جریان مستمر و حیات بخش آب به شهر عرضه می شد.
خبرنگاران - ثریا روزبهانی: متأسفانه در طول یک قرن گذشته با توسعه سریع شهرسازی در شهر تهران و تغییر کاربری اراضی و در نتیجه بی احتیاجی نسبت به قنوات، توجه به آنان به تدریج کاهش یافت، به گونه ای که مورد فراموشی نهاده شدند. در واقع هنر ما در این مدت به حاشیه راندن این سیستم های سازگار با طبیعت بوده است. در گذشته قنات های کوهستانی و نیمه کوهستانی به دلیل نوسانات آبدهی ناشی از تغییرات بارندگی، سازگاری را به بهره برداران خود دیکته می کردند و در نتیجه بهره برداران نیز به همین منوال خود را با شرایط، تطبیق داده و سطح زیرکشت خود را به تناسب تر سالی یا خشک سالی تغییر می دادند.
قصه های خواندنی تهران را در اینجا دنبال کنید
به عبارتی مردم رابطه ای آمیخته با احترام با محیط زندگی خویش داشتند و به جای جنگ با طبیعت، راه تعامل و سازگاری با آن را در پیش گرفته بودند، در نتیجه محیط زیست دچار تخریب نمی شد و همیشه طبیعت منابع و مواهب خویش را به صورت مستمر و پایدار در اختیار آنان قرار می داد. متأسفانه در قرن اخیر و پس از بهره گیری از سازه های آبی مدرن، نه تنها به این سازه های ارزشمند زیرزمینی که با زحمات وصف ناپذیر نیاکان مان و در کمال اخلاص و با هدف مقدس عرضه آب به مردم حفر شده است کمتر توجه شد، بلکه در موارد متعددی حریم آنان نیز مورد تجاوز نهاده شد.
گرچه رشد جمعیت و احتیاج بیشتر به منابع آبی منجر شد تا قنوات به تنهایی جوابگوی احتیاج آبی فعلی نباشند، ولذا تمهیداتی به منظور عرضه منابع آب نو درنظر گرفته شد ولی این بدان معنا نیست که قنوات دچار فراموشی شوند. گذشته از ارزش های ملموسی که در سازه قنات نهفته است، ارزش های معنوی، فرهنگی و مدیریتی برخاسته از آن هنوز که هنوز است می توانند در برطرف چالش های فراروی بخش آب الهام بخش باشند. و لذا بر ماست تا همه توانمان را در جهت حفظ قنات های موجود صرف کنیم و هرچه در توان و توشه داریم در قبال حفظ ارزش های ملموس و ناملموس آنان عرضه کنیم. در این رهگذر بایستی حریم آنها را حفظ نموده و منظر فرهنگی آنان را مرتبا یادآوری و مطلعی بخشی کنیم.
نسل جوان را از دانش مهندسی بی نظیری که در احداث آنها به کار گرفته شده مطلع سازیم و با بازدیدهای میدانی، آنان را به ملاقات قنوات ببریم. خطرات احداث بنا، شهرک، جاده، کارخانه و فرودگاه را در حریم آنان یادآوری کنیم و حفظ حریم این سازه ها را به بچه ها و نوجوانان بسپاریم. به این ترتیب و در عمل به پاس قدردانی از زحمات طاقت فرسای نیاکانمان که طی قرن ها کوشش، این شبکه منحصر به فرد را ایجاد نموده اند، حق مطلب را نسبت به نسل های آینده به جا آورده ایم. مطمئن باشیم که آنان در آینده دوستی قنات را جایگزین بی مهری های فعلی ما خواهند کرد. البته همزمان با این برنامه های مطلعی بخشی بایستی اولویت را بر بازسازی، لایروبی، پیشکارکنی و بازسازی قنوات کوهستانی، نیمه کوهستانی و قنوات دامنه دشت ها قرار داد. قطعا این اقدامات همراه با فرهنگسازی در زمینه نشر ارزش های مادی و معنوی قنوات نتیجه بخش بوده و دستاوردهای آن حتی در کوتاه مدت ملموس خواهد بود. آنگاه دیگر نخواهیم گفت که مسیر قنات ها به سختی قابل ردیابی است.
دکتر علی اصغر سمسار یزدی، مدیر اسبق مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آبی و پژوهشگر حوزه آب و قنات
منبع: همشهری آنلاین