خبرنگاران چند مَرده حلاجی - مجله عکس

این شروع داستان زندگی حلاج باشی در کوچه پس کوچه های سنندج شد، همان محله هایی که امروز رنگ قدیم از رخسار شسته و رخت مدرنیته به تن نموده اند تا حرفه هایی چون حلاجی به قسمتی از داستان های مادربزرگ ها برای نوادگان شان تبدیل گردد.

کاک محمود زندسلیمی حلاج باشی سنندجی متولد 1329 یکی از معدود بازماندگان این حرفه در استان کردستان است که در نقل استاد و شاگردیش می گوید: هفت سال شاگردی راهی بود که برای استاد شدن پیمودم تا بالاخره در بیست سالگی با هزار شور و شوق صاحب کمان و مُشتک خود شدم و تنهایی به دل شهر زدم تا به زندگی ثابت کنم که چند مَرده نه، بلکه هزار مَرده حلاجم.

در بیست سالگی با هزار شور و شوق صاحب کمان و مُشتک خودم شدم و تنهایی به دل شهر زدم تا به زندگی ثابت کنم که چند مَرده نه، بلکه هزار مَرده حلاجم.

روزگارم را با شاداب کردن پنبه های گره خورده از جور انسان ها به هفتادمین پله رساندم و حاصل سال ها زندگی مشترکم چهار پسر و 2 دختر تحصیل نموده است که همه را از همین راه راهی خانه و کاشانه شان نموده ام.

مسائل زندگی امروزی به گونه ای است که پدر و مادرها نمی توانند انتظار یاری چندانی از فرزندانشان داشته باشند به همین دلیل در هفتاد سالگی چون بیمه و درآمد پایداری ندارم، مجبورم هر روز صبح از روستایی در نزدیکی سنندج راهی شهر شوم تا مهمان ناخوانده کوچه پس کوچه ها برای کسب روزی حلال باشم.

اکنون که فرزندانم را بال و پر داده ام، من مانده ام و همسرم و درد و دل هایی که هر روز آنها را با مشتک به پنبه های گره خورده لحاف و تشک ها فرود می آورم، مانند نوازنده کمانچه که درد و دل هایش را با سازش به گوش ها می رساند.

اما این روزها حنجره حلاجی دیگر نایی برای نوایش ندارد برای حلاج باشی ها همین بس که صنعت مانند دیگر کارهای سنتی رمق از آنها گرفته بطوریکه دیگر تازه عروس ها دنبال لحاف سنتی نیستند و بسیاری دست از این حرفه شسته اند.

حمل کمان و مشتک برایم سنگین شده طوریکه به هر محله که می رسم باید سر کوچه بنشینم و نفسی تازه کنم

دیگر دست های پینه بسته ام درد سوزن هایی که بر تنش فرو می رود را احساس نمی کند و چشم هایم مانند گذشته سوی زدن نقش های زیبا بر تن لحاف را ندارند، حمل کمان و مشتک نیز برایم سنگین شده طوریکه به هر محله که می رسم باید سر کوچه بنشینم و نفسی تازه کنم.

شهر هم دیگر مهر قدیم را ندارد، چه سفرهایی که در کوچه پس کوچه ای قدیم سنندج حین انجام کار مهمانشان می شدم اما این روزها که محبت رخت از دل ها بسته همان یک لیوان آب یا یک استکان چای قند پهلو نیز غنیمت است.

پیدا کردن رزق و روزی در کوچه پس کوچه ها کاری نبود که بخواهم فرزندانم را با آن آشنا و وارد این حرفه کنم از این رو همه سختی ها را به جان خریدم تا امروز همه دارای تحصیلات عالیه و شغلی آبرومند باشند.

حلاجی آنچنان در شهر غریب افتاده که دیگر نه تنها کسی سراغ یاد دریافت آن را نمی گیرد بلکه ما قدیمی ترها هم زیاد از همکارانمان خبر نداریم؛ چند نفری که از نزدیک می شناختم چشم از دنیا فرو بسته و فراموشی شغلشان را ندیدند.

با کاک محمود حلاج باشی صحبتم گرم گرفته بود که زن همسایه و صاحب پنبه هایی که استاد مشغول شاداب کردنشان بود استکانی چای برایش آورد، استاد نشست و ماسک از صورت کنار زد، زمزمه ای کرد و بلند گفت: کاش بیماری تازه وارد هم رخت از زمین برچیند. کاش بیماری تازه وارد هم رخت از زمین برچیند

کار کردن با ماسک برایم سخت است اما به قول بچه هایم ماسک زدن علاوه بر اینکه سپری برای پیشگیری از کرونا بوده کاری است که باید از همان ابتدای آغار کار حلاج باشی برای جلوگیری از ابتلا به تنگی نفس انجام می دادم.

نفسم های تنگ شد بعد به سراغ آتیه رفتم آتیه ای که اگر به موقع بود الان باید بازنشسته بودم نه اینکه در هفتادمین بهار زندگیم هفت سال از عضویتم در صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر سپری گردد؛ به هر حال زندگی است باید بگذرد حتی اگر لحاف و تشک های صنعتی نانت را آجر نموده باشد.

استاد که حرفش تمام شد پرسیدم سراغی از میراث فرهنگی برای کسب حمایت گرفته ای: گفت: این که می گویی کجاست؟

حلاجی در فهرست آثار معنوی کشور ثبت می گردد

مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان در این ارتباط با بیان اینکه پیشه حلاجی خود به تنهایی نمی تواند در حوزه صنایع دستی آورده گردد، گفت: حلاجی در قدیم به این شکل بود که با استفاده از کمان پنبه ها را می زدند و شاداب می کردند اما اکنون حلاجی از طریق دستگاهی شبیه خرمن کوب های دستی انجام می گردد.

تیمور خالدی افزود: در واقع حلاجی یک حرفه و پیشه سنتی است و در کل کشور وجود داشته و هم اکنون هم به صورت پراکنده در استان کردستان افردی هستند که به شیوه سنتی حلاجی می نمایند اما ساخت دستگاه سنتی حلاجی و کار با آن می تواند در زمره مشاغل فراموش شده و میراث معنونی لحاظ گردد.

وی افزود: در صورتی که شیوه ساخت دستگاه سنتی حلاجی و شیوه کار با آن در فهرست آثار معنویی کشور به ثبت برسد دستگاه های همچون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می توانند با همکاری سایر دستگاه ها مانند تامین اجتماعی و بانک ها از کسانی که به این حرفه مشغول هستند، حمایت نمایند.

مدیرروابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان یادآور شد: تا به امروز این حرفه ثبت ملی نشده و این اداره کل در حال آنالیز این موضوع است که در صورت دارا بودن شرایط و آنالیز دقیق کارشناسی و سابقه تاریخی این حرفه اقدامات اولیه برای ثبت را انجام دهد.

میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حال آنالیز این موضوع است که در صورت دارا بودن شرایط و آنالیز دقیق کارشناسی و سابقه تاریخی این حرفه اقدامات اولیه برای ثبت را انجام دهد شد.

خالدی گفت: اما هنر لحاف دوزی گویای فرهنگ اصیل ایرانی است و تمام مراحل تهیه آن با دست انجام می گردد و در زمره صنایع دستی استان لحاظ شده است.

هنرمندان استان کردستان در نزدیک به 50 رشته هنر دستی فعالیت دارند که 21 مورد از این رشته ها صنایع دستی بومی بوده و 45 مورد از این رشته هم اکنون 40 هزار هنرمند را مشغول بکار دارد.

هم اکنون پنح رشته بومی صنایع دستی کردستان شامل رشته های مسگری، اسلحه سازی، پلاس بافی، جل دوزی و قفل سازی غیر فعال شده است.

همچنین 12 رشته صنایع دستی بومی استان نیز شامل اُرسی سازی، گره چینی، قواره بری، چاقو سازی، سفیدگری، موج بافی، جاجیم بافی، نمد اقتصادی، حجاری سنگ، چلنگری (آهنگری سنتی)، خراطی سنتی و وه ندی سازی در حال منسوخ شدن است.

کردستان دارای یک هزار و 520 اثر تاریخی شناسایی شده شامل آثار باستانی، غارهای طبیعی، درختان کهنسال، میراث منقول، قنات و مکان های طبیعی است که 878 اثر ثبت شده استان در فهرست آثار ملی شامل شامل 773 اثر غیر منقول (شامل آثار تاریخی، تپه، محوطه و بنا)، 20 مورد میراث طبیعی، 62 مورد میراث معنوی و 23 مورد میراث منقول و است.